'rijks'-incident

Dit leidde, ook vóór de oorlog, soms tot spanningen in het leraren-corps. Als leraar Frans stond hij zijn mannetje.

Onder zijn invloed ging zijn jongere vakgenoot, Jan Kuijpers over tot de z.g. 'nieuwe orde'. Het was echter Kuijpers die,nadat het vanaf 17 februrari 1942 toegestaan was om tijdens ambtsbezigheden het NSB-uniform te dragen, regelmatig in dat uniform verscheen. Het zou ook deze heer Kuijpers zijn die tegen het einde van de oorlog wethouder in Venlo werd.

De meeste docenten probeerden zoveel mogelijk het contact met de twee 'besmette' collega's te vermijden, hetgeen soms problemen gaf, bijv. als men gezamenlijk ergens moest surveilleren.

De leerlingen reageerden op deze beide leraren, met name tijdens de z.g. studie, met het zoemen, en/of neuriën van bepaalde melodieën die Radio Vrij Nederland regelmatig uitzond. Ook werd er door de jongens, als de omstreden NSB-leraren sureveillance moesten doen, bij wijze van protest in de verkeerde richting rondgelopen, hetgeen de

betreffende leraren danig ergerde en er eigenlijk geen verweer tegen hadden.

Toen straffer optreden van de zijde van Van der Gulden niet baatte, weigerde hij verder ingezet te worden voor de surveillance.

(Veiligheidshalve werden de eindexamens in 1944 afgenomen in de kelder van de verffabriek van de firma. Drost aan de Emmasingel. In de St. Josephschool is thans een moskee gehuisvest.)

In de oorlog waren twee docenten van de Rijks H.B.S. te Venlo niet vrij van nationaalsocialistische

sympathieën. Dat waren de heren J. van der Gulden

en J. Kuypers.

De heer van der Gulden wordt door zijn

collegae gekenschetst als een zeer

rechtlijnig man, die nadat hij van het

calvinisme naar het katholicisme was

overgegaan moeite met zijn Venlose

omgeving bleef houden en stug was in

de omgang.

Dit speelde in hevige mate in de tijd dat de school geëvacueerd was en les gegeven werd in o.a. de de Lagere Jongensschool St. Joseph van de de heer Bouts aan de Tegelseweg te Venlo. Deze evacuatie duurde van maart 1942 tot 8 april 1943. Op 16 juli 1943 werd het gebouw aan het Nolensplein weer gevorderd. Nu werd men onderhuurder bij de LTS aan de Tegelseweg en het patronaatsgebouw in de Hendrikxstraat.

In mei 1942 vond er een vrij ernstig incident plaats m.b.t. de NSB-docent, de heer Van der Gulden. Vier leerlingen uit HBS B-IV, J. Cremers, H. Clevis, J. Raedts en P. Hofman hadden het plan beraamd om deze 'landverrader' uit de weg te ruimen. Dit incident had een voorgeschiedenis. Bij de inval van de Duitsers, op 10 mei 1940, stond Van der Gulden samen met een zoon in de Steenstraat te juichen als het de Duitsers lukte om via de Maasstraat, de niet meer bestaande uitgang van de Oude Markt in de noord-westelijke hoek, een mitrailleurschutter aan de overkant van de Maas buiten gevecht te stellen. Dit was bij meerdere leerlingen bekend. Bij de inval in 1940 werd de vader van een leerling doodgeschoten toen deze via een openraam van zijn woning aan de Antoniuslaan te Blerick de intocht van de Duitsers gadesloeg. Naar alle waarschijnlijkheid hebben gevoelens van machteloosheid, frustraties én wrok over het doodschieten van de vader van een hunner, geleid tot de plannen voor een wraakvergeldingsactie bij de vier betrokkenen. Men zou in het donker, er was verduistering, dus alles wás zakkenduister, gewapend met bijlen onder de jas, Van der Gulden opwachten tijdens de gebruikelijke avondwandeling van zijn huis, Wilhelminastraat 1, over het Rosarium. De 'samenzweerders' zouden hem aanspreken en dan onschadelijk maken. De zus van één van de vier kwam achter dit plan en verwittigde haar ouders. Dezen schakelden op hun beurt de politie in, die erger kon voorkomen.

Op 15 mei 1942 moest directeur J. van Vroonhoven in een extra geconvoceerde vergadering collega Van der Gulden gelukwensen met de ontsnapping aan een aanslag op zijn leven. Iedereen moest "faire bonne mine à mauvais jeu" spelen. De 'delinquenten' werden overgedragen aan de SD (Sicherheitsdienst, beruchte Duitse politie) te Maastricht, die ze echter enige tijd later vrijliet.

Tevens besloot de lerarenvergadering op die datum om de vier aanstichters van school te verwijderen, daarmee voorkomend dat de 'Rijks' op last van de bezetter gesloten zou worden, en waarschijnlijk ook zeer persoonlijke gevolgen voor de vier betrokkenen vermijdend.

Directeur en leraren hebben zich overigens beijverd om de gevolgen van de verwijdering van de jongelui zo gering mogelijk te houden: leraren boden aan om hen dmv prié-lessen verder op te leiden. Directeur Van Vroonhoven wist hen tenslotte op de Rijks H.BS. te Roermond geplaatst te krijgen, waar ze hun schoolloopbaan konden voltooien.

De heer J. van der Gulden kwam na de oorlog, zoals alle mensen die in de oorlog 'verkeerd' waren geweest te Steijl in arrest. Hij belandde daarna, met enige aandrang van hoger hand, in de Achterhoek. Enige jaren na de oorlog bezocht hij de heer L. Kneepkens en verzocht deze een goed woordje te willen doen als hij een baan in het Limburgse zou kunnen krijgen. De heer J. Kuijpers werd ook in Steijl vast gezet. Hij werd later naar Hulst in Zeeuws Vlaanderen 'verbannen'. Hier heeft hij zijn carrière voortgezet en zich geheel gerehabiliteerd.

Redactie:

j. lamberts / h. korsten

a. reijnders / p. kempen / j. feller

Volgens de heer A. Ansems demonteerde de heer J. Vrijling na de oorlog explosieven in het scheikundelokaal. De school moest dan helemaal ontruimd zijn. Dr. J.J. Vrijling, directeur vanaf 1946, was in de oorlog hoofd van de luchtbeschermingsdienst. Volgens de heer Ansems had deze man met zijn bredere inzet dan alleen voor de Rijks H.B. S. meer waardering verdiend.

Bronnen:

Notulen plenaire lerarenvergadering 15.05.1942

Interview van J.L. met de heer A. Ansems 17.01.1979

Interview van J.L. met de heer L. Kneepkens 14.12.1978 en 29.01.1980

Interview van J.L. met de heer J. van Luytelaar 11.05.1979

Interview van J.L. met de heer A. Wanders 09.01.1979

M. Blondel, Oorlog en Herstel in Noord-Limburg 1940-1945, Venlo 1950

J.C. Feller e.a.,

De Rijks in Venlo,

Van Hogere Stadsschool tot Rijksscholengemeenschap

pag. 63-66

Venlo 1980